រូបភាព៖ BBC
សាស្ត្រាចារ្យ Ravi Gupta នៅសាកលវិទ្យាល័យ Cambridge បានណែនាំថា “វីរុសកូវីដ ១៩ ដែលវិវត្តខ្លួនថ្មីនេះបង្កើនការឆ្លងទ្វេរដង នៅក្នុងការពិសោធន៍នៃមន្ទីរពិសោធន៍”។ "វីរុសវិវត្តខ្លួនថ្មីនេះកំពុងកើនឡើងយ៉ាងឆាប់រហ័ស ដែលនោះគឺជាអ្វីដែលរដ្ឋាភិបាលព្រួយបារម្ភ ដែលយើងមានការព្រួយបារម្ភ ដែលអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រភាគច្រើនមានការព្រួយបារម្ភ"។
ហេតុអ្វីបានការវិវត្តខ្លួនរបស់វីរុសកូវីដ១៩ថ្មីនេះបណ្តាលឱ្យមានការព្រួយបារម្ភ?
១) វីរុសថ្មីវិវត្តខ្លួនយ៉ាងខ្លាំងដែលជះឥទ្ធិពលដល់ផ្នែកខ្លះនៃវីរុស ដែលការផ្លាស់ប្តូរមួយចំនួនត្រូវបានបង្ហាញរួចហើយនៅក្នុងមន្ទីរពិសោធន៍ដើម្បីបង្កើនសមត្ថភាពរបស់វីរុសក្នុងការឆ្លងទៅកោសិកា ហើយរួមគ្នាបង្កើតករណីវីរុសដែលអាចរាលដាលកាន់តែងាយស្រួល និងឆាប់រហ័ស។
២) សំពាធថ្មីអាចក្លាយជារឿងធម្មតាដោយគ្រាន់តែស្ថិតក្នុងកន្លែងត្រឹមត្រូវ ក្នុងពេលដ៏ត្រឹមត្រូវ ដូចជាទីក្រុងឡុងដែលមានតែការចាក់សោរទូទាំងប្រទេសពេលថ្មីៗនេះ។
តើវីរុសដែលវិវត្តខ្លួនថ្មីនេះរីករាលដាលលឿនប៉ុណ្ណា?
វីរុសកូវីដ១៩វិវត្តខ្លួនថ្មីត្រូវបានគេរកឃើញដំបូងនៅខែកញ្ញា។ នៅក្នុងខែវិច្ឆិកា ប្រហែលមួយភាគបួននៃករណីនៅទីក្រុងឡុងគឺជាវ៉ារ្យ៉ង់ថ្មី ហើយករណីនេះបានឈានដល់ជិត ២ ភាគ ៣ នៃករណីឆ្លង នៅពាក់កណ្តាលខែធ្នូ។
តើវារាលដាលដល់កម្រិតណា?
វ៉ារ្យ៉ង់ត្រូវបានរកឃើញនៅទូទាំងចក្រភពអង់គ្លេស លើកលែងតែអៀរឡង់ខាងជើង ប៉ុន្តែវាត្រូវបានប្រមូលផ្តុំយ៉ាងខ្លាំងនៅទីក្រុងឡុងដ៍ ភាគអាគ្នេយ៍ និងភាគខាងកើតប្រទេសអង់គ្លេស។ ករណីនៅកន្លែងផ្សេងក្នុងប្រទេសហាក់ដូចជាមិនមានអ្វីកើតឡើងធ្ងន់ធ្ងរទេ។
យោងតាមទិន្នន័យពី Nextstrain ដែលបានឃ្លាំមើលក្រមហ្សែននៃគំរូមេរោគនៅជុំវិញពិភព លោកបានបង្ហាញថាករណីនៅដាណឺម៉ាក និងអូស្ត្រាលីបានមកពីចក្រភពអង់គ្លេស ហើយនៅប្រទេសហូឡង់ក៏បានរាយការណ៍អំពីករណីនានាផងដែរ។
តើរឿងនេះបានកើតឡើងពីមុនទេ?
វាធ្លាប់កើតឡើង។ វីរុសដែលត្រូវបានរកឃើញដំបូងនៅទីក្រុងវូហានប្រទេសចិនមិនមែនជាមេរោគតែមួយដែលអ្នកនឹងរកឃើញនៅតាមជ្រុងភាគច្រើននៃពិភពលោកទេ។
- Mutation D614G បានផុសឡើងនៅអឺរ៉ុបក្នុងខែកុម្ភៈ ហើយបានក្លាយជាទម្រង់វីរុសកូវីដ ១៩ យ៉ាងលេចធ្លោថ្មីទូទាំងពិភពលោក។
- Mutation A222V ដែលរីករាលដាលពាសពេញទ្វីបអ៊ឺរ៉ុប ហើយមានទំនាក់ទំនងជាមួយថ្ងៃឈប់សម្រាករដូវក្តៅរបស់ប្រជាជននៅអេស្បាញ។
យោងតាមការវិភាគដំបូងនៃបម្រែបម្រួលថ្មីដែលត្រូវបានបោះពុម្ពផ្សាយនិងកំណត់នូវការផ្លាស់ប្តូរសំខាន់ៗចំនួន ១៧ បានឱ្យដឹងថា “មានការផ្លាស់ប្តូរប្រូតេអ៊ីនកើនឡើង ដែលនេះគឺជាគន្លឹះដែលវីរុសប្រើ ដើម្បីដោះសោទ្វារចូលកោសិការបស់រាងកាយយើង”។
- Mutation N501Y
មានការផ្លាស់ប្តូរផ្នែកសំខាន់បំផុត ដែលត្រូវបានគេស្គាល់ថាជា "receptor-binding domain" ជាកន្លែងដែលស្នាមប្រេះបង្កើតទំនាក់ទំនងជាលើកដំបូងជាមួយផ្ទៃនៃកោសិកានៃរាងកាយរបស់យើង ដែលធ្វើឱ្យមេរោគងាយចូលទៅខាងក្នុងកោសិកាមនុស្ស ដែលលោកសាស្ត្រាចារ្យ Loman បានមានប្រសាសន៍ថា “វាជាការបន្សាំពិសេសរបស់មេរោគ”។
- H69/V70 Deletion
ដែលផ្នែកតូចមួយនៃ spike ត្រូវបានយកចេញ ដែលនេះក៏ធ្លាប់បានកើតឡើងជាច្រើនដងមុននេះ រួមទាំងមេរោគឆ្លង mink។ យោងតាមការសិក្សាដោយក្រុមអ្នកវិទ្យាសាស្ត្របានបង្ហាញថា Deletion ធ្វើឱ្យអង្គបដិប្រាណរបស់ឈាមរបស់អ្នករស់រានមានជីវិតពីជំងឺកូវីដ ១៩ មិនសូវមានប្រសិទ្ធភាពក្នុងការវាយប្រហារវីរុសទេ។
តើវីរុសថ្មីនេះបានមកពីណា?
វ៉ារ្យ៉ង់នេះត្រូវបានផ្លាស់ប្តូរយ៉ាងខ្លាំងមិនធម្មតា។ មានការពន្យល់ថាវ៉ារ្យ៉ង់នេះទំនងជាបានលេចឡើងចំពោះអ្នកជំងឺដែលមានប្រព័ន្ធភាពស៊ាំចុះខ្សោយដែលមិនអាចយកឈ្នះវីរុសបាន។ តែផ្ទុយទៅវិញ រាងកាយរបស់ពួកគេបានក្លាយជាកន្លែងបង្កាត់ពូជសម្រាប់វីរុសវិវត្តខ្លួន។
តើវីរុសថ្មីធ្វើឱ្យការឆ្លងកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរទេ?
មិនមានភ័ស្តុតាងបង្ហាញថាវានឹងធ្វើឱ្យការរាលដាលកាន់តែងាក្រក់នោះទេ តែវាចាំបាច់ត្រូវមានការត្រួតពិនិត្យឱ្យបានច្បាស់លាស់។ ទោះយ៉ាងណា ការបង្កើនការបញ្ជូនអ្នកជំងឺទៅមន្ទីរពេទ្យអាចបង្កបញ្ហាបន្ថែមដល់មន្ទីរពេទ្យ ព្រោះប្រសិនបើវ៉ារ្យ៉ង់ថ្មីនេះមានន័យថាមនុស្សកាន់តែច្រើនឆ្លងបានលឿន នោះនឹងនាំឱ្យមនុស្សកាន់តែត្រូវការការព្យាបាលនៅមន្ទីរពេទ្យ។
តើវ៉ាក់ស៊ាំងដែលរកឃើញថ្មីៗនេះអាចប្រឆាំងនឹងវ៉ារ្យង់ថ្មីដែរឬទេ?
ចម្លើយគឺទំនងជាអាច ឬយ៉ាងហោចណាស់សម្រាប់ពេលនេះ ព្រោះវ៉ាក់ស៊ាំងនាំមុខទាំងបី ត្រូវបានគេបង្កើតឡើងដើម្បីឱ្យវ៉ាក់សាំងបណ្តុះបណ្តាលប្រព័ន្ធភាពស៊ាំទៅវាយប្រហារផ្នែកផ្សេងៗគ្នានៃវីរុស ដូច្នេះទោះបីផ្នែកខ្លះនៃការកើនឡើងយ៉ាងខ្លាំងក៏ដោយ ក៏វ៉ាក់ស៊ាំងនៅតែអាចដំណើរការបាន។
តាមប្រភពដដែល ក្នុងបទបង្ហាញរបស់សាស្រ្តាចារ្យ David Robertson មកពីសកលវិទ្យាល័យ Glasgow កាលពីថ្ងៃសុក្របានសន្និដ្ឋានថា “វីរុសនេះប្រហែលជាអាចបង្កើតវ៉ាក់ស៊ាំងការពារខ្លួនពី mutants” ដែលនោះនឹងធ្វើឱ្យយើងស្ថិតក្នុងស្ថានភាពស្រដៀងគ្នានឹងជំងឺផ្តាសាយដែលវ៉ាក់ស៊ាំងចាំបាច់ត្រូវធ្វើឱ្យទាន់សម័យជាប្រចាំ។
រហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ន អង្គការសុខភាពពិភពលោក (WHO) បានកំពុងមានទំនាក់ទំនងជិតស្និទ្ធជាមួយមន្រ្តីចក្រភពអង់គ្លេសជុំវិញការលេចចេញវីរុសថ្មីនេះ៕
ដោយ ហៃ សុចិន្តា
ប្រភព Bloomberg & The New York Times & BBC